İSLAM BİLİM ADAMLARI İBN-İ CEZZÂR, TUNUS 920-1005 (H. 307-395)

İSLAM BİLİM ADAMLARI İBN-İ CEZZÂR, TUNUS 920-1005 (H. 307-395) Tıp tarihinde bir çığır açan İbn-i Cezzâr kimdir? İbn-i Cezzâr 10. yüzyılda Tunus'ta Kayravan’da doğmuş ve orada ilim tahsil etmiştir. Babası ve dedesi devrin meşhûr hekimlerinden olup kendisi 1009 tarihinde vefat etmiştir. Onuncu asrın sonlarında yetişmiş meşhur Tunus’lu müslüman tabibin ismi, Ahmed bin İbrahim bin Cezzâr olup künyesi, Ebû Ca’fer’dir. İbn-i Cezzâr diye tanınmıştır. Avrupa’da L’algizar adıyla meşhur olmuştur. Tıbbî uygulamaları ve verdiği eserlerle kısa sürede döneminin aranan doktorlarından biri haine gelen İbn Cessar'ın kitapları çok geçmeden Latince, Yunanca ve İbraniceye çevrilmiştir. 10. yy sonlarında cüzzamlı hastaları toplumdan uzaklaştırdıkları, Avrupa’da bile böyle hastaların insan sayılmadığı ve dünyada ölüme terk ettikleri bir dönemde, İbn-i Cezzâr onları diğer hastalardan ayırmış, bunlar için özel hastaneler yapılmasına çalışmış ve hastaları buralarda tedavi etmiştir. O zamanlar ceylan derisine yazılan eserlerinin ağırlığı 10 ton civarındadır. “Fakirler İçin Seyahat Kitabı” İbn-i Cezzâr’ın tıp tarihinde çığır açan önemli bir eseridir. Buhara Sultanı kendisini sarayına davet ettiği zaman bunu reddetmiştir. Çünkü 10 tonluk kütüphanesini ve diğer eşyalarını nakledebilmesi için 400 deveye ihtiyacı duyulmaktadır. Onun için de böyle bir kararı herkes saygı ile karşılamıştır. Gezen ve seyahati seven İbn-i Cezzâr bilimsel olarak çok önemli bu kitabında, ayrıca yolculuk esnasında sık sık karşılaşılan hastalıkların, sebepleri, teşhisleri ve tedavi şekilleri üzerinde yoğunlaşmış, bunların tedavi şekillerini de açık bir şekilde ortaya koymuş ve anlatmıştır. İbn-i Cezzâr bu eserine tamamen tatbikatını yaptığı, pratik hayatta kullanılabilen tedavi şekillerini yazmıştır. Şahsi tecrübelerine de geniş ölçüde yer verdiği bu kitap daha çok iç hastalıklarını anlatmaktadır. Kitap kısa zamanda doktorlarca aranır olmuş ve müracaat kitabı haline gelmiştir. Çok geçmeden de Latince, Yunanca ve İbraniceye çevrilmiştir. Prof. Dr. Cahit Kurbanoğlu 23.08.2021