İSLAM BİLİM ADAMLARI

<p>C&Acirc;BİR BİN EFLAH<br /> &nbsp;</p> <p>Eb&ucirc; Muhammed C&acirc;bir b. Eflah el-İşb&icirc;l&icirc; (XII. y&uuml;zyıl)<br /> &nbsp;<br /> İşb&icirc;liye&rsquo;de (Sevilla) d&uuml;nyaya gelen ve hayatı hakkında yeterli kaynak olmayan C&acirc;bir, XII. y&uuml;zyılın ortalarında vefat ettiği, oğlu İbn Meym&ucirc;n&rsquo;a (&ouml;. 1204) ait bilgilerden tahmin edilmektedir.&nbsp;<br /> &nbsp;<br /> Matematik&ccedil;i ve astronom olan C&acirc;bir b. Hayy&acirc;n ile astronom ve kimyacı Muhammed b. C&acirc;bir el-Bett&acirc;n&icirc; &ccedil;oğu zaman karıştırılmaktadır.&nbsp;<br /> &nbsp;<br /> Orta&ccedil;ağ&rsquo;da İsl&acirc;m d&uuml;nyasından &ccedil;ok Batı&rsquo;lı Batlamyus&rsquo;u eleştiren bir astronom olarak tanınmıştır. C&acirc;bir&rsquo;i b&uuml;y&uuml;k bir &uuml;ne kavuşturan da, Batlamyus&rsquo;un tanınmış eseri el-Mecisṭ&icirc;&rsquo;deki yanlışları d&uuml;zeltmek &uuml;zere kaleme aldığı Kit&acirc;b&uuml;&rsquo;l-Heyʾe f&icirc; ıṣl&acirc;ḥi&rsquo;l-Mecisṭ&icirc; adlı kitabıdır.&nbsp;<br /> &nbsp;<br /> Cabir k&uuml;revi ve d&uuml;zlem trigonometri &uuml;zerinde &ouml;nemle durmuş, K&uuml;revi Trigonometri ile ilgili prensipler bulmuştur. Bu &ccedil;alışmasından bir sonu&ccedil; elde edebilmek i&ccedil;in, 4 boyut kuralı&#39;nı kullanmıştır.&nbsp;<br /> &nbsp;<br /> Bununla beraber D&uuml;nyada ilk defa dik a&ccedil;ılı bir &uuml;&ccedil;gen i&ccedil;in beşinci te&shy;mel prensibini ortaya koymuştur.&nbsp;<br /> &nbsp;<br /> C&acirc;bir&rsquo;in eserin giriş kısmına koyduğu k&uuml;resel trigonometri bilgileri &ouml;zellikle &ouml;nem taşımaktadır. 1460 yıllarında, d&uuml;nyada ilk defa C a&ccedil;ısı dik bir k&uuml;revi &uuml;&ccedil;gen i&ccedil;in, &ldquo;Cos A = Cos a. Sin B&rdquo; bağıntısına eş değer bir form&uuml;l ortaya koymuştur ki bu o d&ouml;nemin b&uuml;y&uuml;k bir başarısıdır.<br /> &nbsp;<br /> Prof. Dr. Cahit Kurbanoğlu<br /> 05.04.2021</p>