İSLAM BİLİM ADAMLARI

İSLAM BİLİM ADAMLARI EBU'L-VEFÂ EL-BÛZCÂNÎ 4 El Büzcani’nin astronomi alanındaki görüşleri ve tanjantla ilgili buluşlarının orijinalliği XIX. yüzyıldan beri ilim tarihçileri arasında tartışılmaktadır. Bütün bunlara rağmen astronomiye yaptığı büyük katkılardan dolayı ayın bir kraterine El Büzcani Ebû’l Vefâ adı verilmiştir. El Büzcani’nin eserlerinin bir kısmı kaybolmuş, bir kısmı da henüz incelenmemiştir. Mesela Öklid (Euclides) ve Diophantus’un çalışmaları hakkındaki yorumlarıyla kendi orijinal buluşlarını ihtiva eden kitabı ve Ebû Ca‘fer el-Hârizmî’nin cebir kitabına ait şerhi kaybolanlar arasındadır. Mevcut Eserlerinin Başlıcaları Şunlardır: “Ez-Zîcü’ş-şâmil” (Çelebi Sultan Mehmed’e ithaf edilmiş); “ Kitâb fîmâ yaḥtâcü ileyhi’l-küttâb ve’l-ʿummâl min ʿilmi’l-ḥisâb” (961’de Büveyhîler’den Adudüddevle adına kaleme almış), doğu İslâm ülkelerinde tüccarlar, kâtipler ve vergi memurlarının hesaplarında kullandıkları metotlar sistematik olarak düzenlenmiş); “Kitâb fîmâ yaḥtâcü ileyhi’ṣ-ṣâniʿ min aʿmâli’l-hendese” (990’da telif edilen, iki ve üç boyutlu birçok çizimin yer aldığı, zanaatkârlar için hazırlanmış, birçok dile çevrilmiş bir tür geometri kitabı); “el-Mecisṭî (Kitâbü’l-Kâmil)” (Astronomi, trigonometri ve ayın hareketi teorisiyle ilgili kısımlar ve başka konuların da ele alındığı özellikle dikkate değer nitelikte orijinal ve önemli bir çalışma olduğu anlaşılmış); “Risâle fî terkîbi ʿadedi’l-vefḳ fi’l-murabbaʿât” (Kare vefkler üzerine kaleme alınmış); “ Cevâbü Ebi’l-Vefâʾ Muḥammed b. Muḥammed el-Bûzcânî ʿammâ seʾelehü’l-faḳīh Ebû ʿAlî el-Ḥasan b. el-Ḥâris̱ fî mesâḥati’l-müs̱elles̱” (El Büzcani El Ebü’l-Vefâ’nın, Ebû Ali el-Hubûbî’nin üçgenlerin yüzeyini hesaplamak için kendisinden istediği formülle ilgili cevabından ibarettir.) (Ebü’l-Vefâ el-Bûzcânî’nin ez-Zîcü’ş-şâmil adlı eserinden iki sayfa resim) Ebu'l-Vefa el-Buzcani Sözleri “Mal, can emniyeti ve sıhhat olmadan yaşanılan hayat, hayat değildir. Bir kimse sana, söz ile üstün gelirse aldırma, yeter ki sükut ile galip gelmesin Bir kimsenin seviyesine uygun olarak arkadaşlık et. Eğer sen cahile ilimle, laubaliye ciddiyetle muamele edersen, arkadaşına eziyet etmiş olursun. Halbuki sen, onlara sıkıntı vermekten uzaksın. Sözüne ancak ihtiyacı anında kıymet verenle sohbet etme. Hocanın hakkını gözetmemek ahlaka sığmaz. Düşük, karaktersiz kimselerle görüşüp konuşma!” Prof. Dr. Cahit Kurbanoğlu 31.12.2021