İSLAM BİLİM ADAMLARI 65 SABIT BIN KURRE 2

İSLAM BİLİM ADAMLARI 65 SABIT BIN KURRE 2 Matematikte genel manada cebir, geometri alanında sayılar, trigonometri vb. alanlarında orijinal çalışmaları bilime hediye etmiştir. Özellikle pozitif reel sayılar teorisi, integral, kalkulus, küresel trigonometrinin teoremleri, analitik geometri konularındaki çalışmaları halen kullanılmaya devam etmektedir. Pisagor teoreminin genel bir ispatını yapmıştır. Küresel trigonometri ve ileride integrale dayalı yüzey hesabı ve cisimlerin hacim hesaplarını geliştirmiştir. Sâbit bin Kurre’nin sayılar konusundaki çalışmasını, optikçi Kemâleddin el-Fârisî devam ettirmiş ve “Tezkiretü’l-ahbâb fî beyâni’t-tehâb” adlı kitabında tam bölen sayılar konusunu, asal sayıları esas alarak yeni bir denkleme dönüştürmüştür. Euler, Sâbit bin Kurre’nin sayılar için geliştirdiği formülleri, Batı Avrupa matematiği ışığında geliştirmiştir. Sâbit bin Kurre, Yunan tabi sayılarını “Kitâb fî teʾlîfi’n-niseb“ adlı eserinde yeniden ele almış, geometrik büyüklük oranlarını belirleme teorisini geliştirmiş, trigonometri hesaplarıda kirişler ifadesini sonlandırmış, sinüslere dayalı trigonometri temellerini atmıştır. Sâbit bin Kurre’nin sayı konusundaki diğer bir çalışması, “Mesâʾil süʾile ʿanhâ S̱âbit b. Ḳurre el-Ḥarrânî” risâlesinde soyut sayıları sınırlı sayılardan ayırmıştır. Bunun yanında sonsuzluk kavramını mekaniğe de uygulamıştır. Sâbit bin Kurre, Batlamyus'un kullandığı Menelaus’un tam küresel dörtgen teoremini yeniden ele almış ve doğruluğunu ispatlamış, alternatif farklı şekillerini elde etmek için kendi geliştirdiği birleşik oranlar teorisini, düzlemsel ve küresel trigonometri bilim alanında kullanmıştır. Sâbit bin Kurre’nin geometride ele alıp çözmeye çalıştığı problem ünlü beşinci postulat konusudur. Ünlü Matematikçi Öklid'in bu postulatları günümüzde de en fazla bilinen ve kullanılan, yanlışlığı ispatlanamamış 2400 yıldır herhangi bir değişikliğe uğramadan kabul görmüş, yalnız 5 numaralı postulat üzerinde bazı oynamalar yapılarak yeni geometri yapıları ortaya çıkarılmıştır. Prof. Dr. Cahit Kurbanoğlu 27.10.2021