İSLAM BİLİM ADAMLARI   CÂBİR

İSLAM BİLİM ADAMLARI   CÂBİR Câbir, “Câbir’in Teodoliti” diye isimlendirilen bir aletin yapısını ortaya koyarak, Avrupa’da bu alanda birçok çalışmalara ilham kaynağı olmuştur.  Bu gözlem aleti muhtelif düzlemleri referans düzlemi olarak alabilmektedir.  “Turquetum” adıyla tanınan bu alet, 1100 yıllarında Türk veya Arap çalışmalarından faydalanılıp ve ilham alınarak bilime kazandırılmıştır.         (Torquetum isimli gök bilim aleti resimler)   12. YY ortaçağın büyük matematik ve astronomi bilgini ve 1450 yıllarında “Çubuklu Güneş Saati” mucididir.   Avrupa’da Cabir bin Eflah’ın Torquetum aletinin bazı bölümleri iyi çözümlenememekle beraber, gök düzlemleri, ekvator ve eliptik ufuk vb. düzlemlere intibak ettirildiği ve bunların dönüşlerini görüntülemekte olduğu anlaşılmıştır.   Torquetum aleti bundan başka iki dönence arasındaki meridyen yayını, büyüklüğünü, ay yüksekliğini ve her iki  ekinoksun zaman noktası ile yıldız konumlarını da tesbit edebilmektedir. Dolayısıyla ile bu aletle muhtelif düzlemlere göre rasat yapıldığı görülmektedir.   Zinner, “turquetum” adının anlamı “Türk (rasat) aleti” (türkengerat) şeklinde vermekte ve bu konu ile ilgili şu açıklamayı yapmaktadır: “İsminden de anlaşılacağı üzere bu aletin ortaya çıkarılmasında bir Türk veya Arap aleti model olarak alınmıştır.    Câbir bin Eflah’ın günümüze kadar gelen en önemli eseri, Islâh-ül-Mecisti adıyla bilinen Kitâb-ül-Hey’et’tir. Eser, bir astronomi kitabıdır.   Prof. Dr. Cahit Kurbanoğlu 12.04.2021