TARIK BUĞRA VE OSMANLI
<p>“Osmancık” romanı, temel hâdise olarak “Osman Hân Gâzi”nin hayat safhasının hikâyesi gibi görünse de, kahramanlarının söz, düşünce, hayâl ve tasavvurları vasıtasıyla, bir “Cihân Devleti”nin kuruluşundaki tek unsurun “kuvvet” olamayacağı fikrini işlemektedir.</p>
<p>Vefaî Şeyhi Ede Balı’nın gözüyle “-Dünyayı bize büyük gösteren bizim küçüklüğümüz oğul. Hırsımız, sabırsızlığımız, bencilliğimiz.”dir. (s. 11)</p>
<p>“Doğru, Dünya büyüktür… Çok, çok büyüktür; hatta Osman’ın kurabildiğinden de çok büyüktür. Fakat bir ömür için, tek insan içindir bu büyüklük. Bir soy için değil; bir soyun benimseyeceği, bir soya benimsetilecek bir amaç, bir ülkü için değil!<br />
Ve, Dünya’nın böyle amaçlar ve ülküler için küçüldüğü dönemler vardır.<br />
Ve Dünya böyle bir dönemdedir.<br />
Ve, Dünya öyle bir soy, öyle bir ülkü beklemektedir.<br />
Ve, Dünya’ya tekliğinden ayrılmış, soyu ve ülküsü ile özdeşleşmiş, soyunu ülküsü ile özdeşleştirmiş biri gerektir. ” (s. 11-12)</p>
<p>Yine Ede Balı’nın ifâdesiyle, bu sıfatlara sahip olamayan<br />
“……..insanlar umutsuzdur, umutsuzluk delisidir; güçlerini, kuvvetlerini, yeteneklerini, bahtlarını har vurup harman savurur.”</p>
<p>Ve, öyle insanlar, yatsıda doğar, sabah ezanı okunmadan, şafak sökmeden ölür.”ler. (S.12)<br />
Ayrıca Ede Balı’ya göre “… yiğit yiğit, tek yiğit öfkesini yenendir; gücünü, kuvvetini, gönlünü, başını öfkesinden arındırandır; benliğinden sıyrılan kuldur.” (s. 13) Bu görüş, bir Hadis-i Şeriften mânâ olarak süzülmüştür.</p>
<p>Ede Balı’ya göre, bir kimsenin –ya da bireyin- kuvvetli oluşunun sırrı, sırf kaba kuvvet sahibi olmasında değildir.:<br />
“- Kalanoz dediğin kimdir, bilir misin? Bilmiyorsun. Bir Kalanoz vardır, bir de Kalanoz vardır. Öfken ve gururun ikisini bir sanıyor… Kolayı budur da ondan. Öteki Kalanoz, o, göremediğin, anlayamadığın Kalanoz senin gücünü aşar da ondan. Öteki Kalanoz canlı değildir de ondan. Öteki Kalanoz bambaşka bir dâvâdır, Osmancık.” (s. 20) ifâdeleri, eskilerin “ şahs-ı mânevî” dedikleri, bir topluluk adına üstlenilmiş idealdir.</p>
<p>Osman Gazi Bey, henüz Osmancıkken, gençlik çağında “ başında kavak yelleri eserken”, sorumsuz tavırları için kendini hak sahibi biri olarak görmektedir:<br />
“Babası, ağaları.. babasının yoldaşları; beğler.. hangisi ne buyurdu da boyun eğmedi, baş kaldırdı? Hangi buyruğu en iyi biçimde yerine getirmedi?<br />
Bu böyle olunca, gönül eğlendirmek, Felek’ten kam almak yaşının, yakışıklılığının, gücünün, yeteneklerinin hakkı değil miydi?” (s.21)<br />
Ede Balı’nın baş müridi Dursun Fakı, müjdeleyici kimi fertlerin kendilerini feda etseler bile, eninde sonunda o müjdenin yerine geleceğini şöyle belirtir:<br />
“Baharı müjdeler onlar.. özlediğimiz baharı’ diye başladıktan sonra anlatmaya başladı:<br />
Özlediğimiz bahar’lar vardır.. soyca, sopça, ümmetçe özlenen baharlar.<br />
Ve, onların da müjdecileri, bâdem ağaçları vardır.<br />
Gün döndüğünü en evvel onlar duyar.. sezer.. anlar.<br />
Müjdelerler baharı.<br />
Bahar gelmiştir.<br />
Duyan gönüller, gören gözler, düşünen kafalar müjdeyi alır.. hazırlanır.. sanki yaylaya göçün hazırlığı başlamıştır gecikilmemek için.<br />
Gereğini yapmak, gereğini vaktinde yapmak için.<br />
O müjdeciler yüzünden ve sayesinde.<br />
Hava dönebilir. Kış geri dönmüş gibi olabilir. Müjdecileri don vurabilir. Amma müjde şaşmaz; duyanlara, anlayanlara kazandırır..<br />
Ki, bahar gerçekten gelmiştir.<br />
Müjdecilere minnet.. Müjdecilere rahmet.” (s. 24)</p>
<p>"Ede Balı" ( Edebali) benzeri rehber kişiliklerin, bir millet için ne kadar değerli olduğu, “Ertuğrul Beğ Gazi”nin ifadeleriyle belirtilir:<br />
“Babasının sesi de ta beyninin içindedir, tekrarlayıp duruyor: ‘Dinle oğul; Ede Balı’nın terazisi doğru tartar.. dirhem şaşmaz.” Ve; “ Ede Balı soyumuzun ışığıdır.” (s. 25)<br />
“Osmanlı Cihan Devleti” nin kuruluşunda “kılıç”ınki kadar, Ede Balı misali erenlerin büyük etkisi vardır:<br />
“Işık Ede Balı’da. Bunu böyle bilmeye hazır, çünkü babasına inanır Osman. Ama Osman.. gözüpek Osman, ne kadar istese de, onun üzerine at sürüşünü hatırlamadan yapamıyor; bu yüzden de Ede Balı’ya gidecek yürekliliği bir türlü bulamıyor; cesaretin de çeşitleri varmış, anlıyor öğreniyor:<br />
Ede Balı’nın karşısına dikilmek, yakasına yapışmak, hesap sormak başka şey; utancı yenmek, yüzüne bakabilecek cesaret ve yüreklilik başka! Anladığı ve öğrendiği budur.” (s.26)</p>
<p>“Ensedeki el de, hemen yumuşamıştır; okşayışlar artık yumuşacıktır, sevgi doludur, dosttur: Anlaşma kesinleşmiştir; sonuç sevmesini bilen, benimseyen dürüst kuvvetindir.” (s. 31) ifadeleri ise “kör kuvvet”in tek başına bir işe yaramayacağının ifadesidir.<br />
“Osmanlı Cihan Devleti”nin kuruluş ve gelişmesinde rol oynayan kimselerin fedakarlık ve “diğerkamlık” gibi hislere sahip olması, bir devletin gelişmesinde bu duyguların ne büyük öneme sahip olduğunun ifadesidir:<br />
“Gelmiş, Allah’ın dağbaşı demiş, sahiplenmişsin. Amma pek azını mallanmışsın. Ondan anladım.”<br />
Ve sordu:<br />
‘Nedendir bu?’<br />
Adam, Osman’ın yanına gelmişti. Uzun boyluydu. Yüzünü tam görmesi için Osman’ın başını kaldırması gerekiyordu. Ve adam, artık, şakacı değildi:<br />
‘Gün olur, buraya daha başka canlar da gelir diye umarım. Onlara da yer kalsın diye düşünürüm.” (s. 32)</p>
<p>Roman bir tek şahsın hayat hikayesinden ibaret olmadığından, bütün bir millet ya da tüm bir topluluğun geleceği ile ilgili taktik yorumlar da yapmaktadır. Bunlardan biri de, uygun vaktinde yapılmamış bir girişimin netice vermeyeceği görüşüdür. Ede Balı’nın, Osman Bey’e hitaben söyledikleri bu açıdan mühimdir:<br />
“Beni görmek dilemişsin; vakti değil dedim.Vakti dileyen kollar, Osmancık. Vakti, sabır ve sebat ve azim bulur. Sabrın, sebatın ve azmin belli oldu. Beni de hoşnut etti. Çünkü en değerli erdemlerdir bunlar. Berhudar ol.” (s. 50)<br />
İnsan psikolojisi ve mizacına ayrı önemde yer veren Buğra, farklı karakterdeki insanların, telkin ve tebliği daha değişik yollardan olabileceğini;<br />
“Hey Osmancık; diyelim onu bilmiyorsun; ha bir de , ne etmeyip ne işlemeyesin ister, onu düşünsen? İşe oradan başlasan?” (s.57) sözleriyle belirtir.<br />
Mihail Kosses’in gözüyle verilen bu düşünce Hz. Ali’nin söylediği “İnandığı gibi yaşamayanlar, bir gün yaşadıkları gibi inanmaya başlarlar.” hikmetli beyanının bir yansıması gibidir:<br />
“Cesaretten, kahramanlıktan, gözü karalıktan bambaşka bir şeydi onlarınki.. bir kişilik koruması, bir düzen’in, bir anlayışın, bir dünya görüşünün önlenemez gereği idi.” ( s. 64)<br />
Zamanın geçmesiyle “soğuyan görenekler”, yani yozlaşan güzel ahlak, bir milletin sonunun başlangıcıdır da:<br />
“Umursanmaz olan, kavranamaz hale gelen, küçümsenme bile denmeyecek kadar soğuyan görenekler, gelenekler, töreler, inançlar; bir kelime ile, uygarlık; ancak onunla ve onun için yaşanılan uygarlıkta eriyecektir. Önlenemezdi bu.” (s. 66)<br />
Mihail Kosses’lere misafir gelen papaz, Mihail’in aksine, Kayı Boyu’nda ve Osmancık’ta bulunan “ diğerkâm”lığı; kendisi zarar görse bile güçlüyle karşılaşan zayıfın imdadına yetişme özelliğini “ aptallık” olarak görmektedir. (s. 68)</p>
Ekleme
Tarihi: 16 Aralık 2020 - Çarşamba
TARIK BUĞRA VE OSMANLI
<p>“Osmancık” romanı, temel hâdise olarak “Osman Hân Gâzi”nin hayat safhasının hikâyesi gibi görünse de, kahramanlarının söz, düşünce, hayâl ve tasavvurları vasıtasıyla, bir “Cihân Devleti”nin kuruluşundaki tek unsurun “kuvvet” olamayacağı fikrini işlemektedir.</p>
<p>Vefaî Şeyhi Ede Balı’nın gözüyle “-Dünyayı bize büyük gösteren bizim küçüklüğümüz oğul. Hırsımız, sabırsızlığımız, bencilliğimiz.”dir. (s. 11)</p>
<p>“Doğru, Dünya büyüktür… Çok, çok büyüktür; hatta Osman’ın kurabildiğinden de çok büyüktür. Fakat bir ömür için, tek insan içindir bu büyüklük. Bir soy için değil; bir soyun benimseyeceği, bir soya benimsetilecek bir amaç, bir ülkü için değil!<br />
Ve, Dünya’nın böyle amaçlar ve ülküler için küçüldüğü dönemler vardır.<br />
Ve Dünya böyle bir dönemdedir.<br />
Ve, Dünya öyle bir soy, öyle bir ülkü beklemektedir.<br />
Ve, Dünya’ya tekliğinden ayrılmış, soyu ve ülküsü ile özdeşleşmiş, soyunu ülküsü ile özdeşleştirmiş biri gerektir. ” (s. 11-12)</p>
<p>Yine Ede Balı’nın ifâdesiyle, bu sıfatlara sahip olamayan<br />
“……..insanlar umutsuzdur, umutsuzluk delisidir; güçlerini, kuvvetlerini, yeteneklerini, bahtlarını har vurup harman savurur.”</p>
<p>Ve, öyle insanlar, yatsıda doğar, sabah ezanı okunmadan, şafak sökmeden ölür.”ler. (S.12)<br />
Ayrıca Ede Balı’ya göre “… yiğit yiğit, tek yiğit öfkesini yenendir; gücünü, kuvvetini, gönlünü, başını öfkesinden arındırandır; benliğinden sıyrılan kuldur.” (s. 13) Bu görüş, bir Hadis-i Şeriften mânâ olarak süzülmüştür.</p>
<p>Ede Balı’ya göre, bir kimsenin –ya da bireyin- kuvvetli oluşunun sırrı, sırf kaba kuvvet sahibi olmasında değildir.:<br />
“- Kalanoz dediğin kimdir, bilir misin? Bilmiyorsun. Bir Kalanoz vardır, bir de Kalanoz vardır. Öfken ve gururun ikisini bir sanıyor… Kolayı budur da ondan. Öteki Kalanoz, o, göremediğin, anlayamadığın Kalanoz senin gücünü aşar da ondan. Öteki Kalanoz canlı değildir de ondan. Öteki Kalanoz bambaşka bir dâvâdır, Osmancık.” (s. 20) ifâdeleri, eskilerin “ şahs-ı mânevî” dedikleri, bir topluluk adına üstlenilmiş idealdir.</p>
<p>Osman Gazi Bey, henüz Osmancıkken, gençlik çağında “ başında kavak yelleri eserken”, sorumsuz tavırları için kendini hak sahibi biri olarak görmektedir:<br />
“Babası, ağaları.. babasının yoldaşları; beğler.. hangisi ne buyurdu da boyun eğmedi, baş kaldırdı? Hangi buyruğu en iyi biçimde yerine getirmedi?<br />
Bu böyle olunca, gönül eğlendirmek, Felek’ten kam almak yaşının, yakışıklılığının, gücünün, yeteneklerinin hakkı değil miydi?” (s.21)<br />
Ede Balı’nın baş müridi Dursun Fakı, müjdeleyici kimi fertlerin kendilerini feda etseler bile, eninde sonunda o müjdenin yerine geleceğini şöyle belirtir:<br />
“Baharı müjdeler onlar.. özlediğimiz baharı’ diye başladıktan sonra anlatmaya başladı:<br />
Özlediğimiz bahar’lar vardır.. soyca, sopça, ümmetçe özlenen baharlar.<br />
Ve, onların da müjdecileri, bâdem ağaçları vardır.<br />
Gün döndüğünü en evvel onlar duyar.. sezer.. anlar.<br />
Müjdelerler baharı.<br />
Bahar gelmiştir.<br />
Duyan gönüller, gören gözler, düşünen kafalar müjdeyi alır.. hazırlanır.. sanki yaylaya göçün hazırlığı başlamıştır gecikilmemek için.<br />
Gereğini yapmak, gereğini vaktinde yapmak için.<br />
O müjdeciler yüzünden ve sayesinde.<br />
Hava dönebilir. Kış geri dönmüş gibi olabilir. Müjdecileri don vurabilir. Amma müjde şaşmaz; duyanlara, anlayanlara kazandırır..<br />
Ki, bahar gerçekten gelmiştir.<br />
Müjdecilere minnet.. Müjdecilere rahmet.” (s. 24)</p>
<p>"Ede Balı" ( Edebali) benzeri rehber kişiliklerin, bir millet için ne kadar değerli olduğu, “Ertuğrul Beğ Gazi”nin ifadeleriyle belirtilir:<br />
“Babasının sesi de ta beyninin içindedir, tekrarlayıp duruyor: ‘Dinle oğul; Ede Balı’nın terazisi doğru tartar.. dirhem şaşmaz.” Ve; “ Ede Balı soyumuzun ışığıdır.” (s. 25)<br />
“Osmanlı Cihan Devleti” nin kuruluşunda “kılıç”ınki kadar, Ede Balı misali erenlerin büyük etkisi vardır:<br />
“Işık Ede Balı’da. Bunu böyle bilmeye hazır, çünkü babasına inanır Osman. Ama Osman.. gözüpek Osman, ne kadar istese de, onun üzerine at sürüşünü hatırlamadan yapamıyor; bu yüzden de Ede Balı’ya gidecek yürekliliği bir türlü bulamıyor; cesaretin de çeşitleri varmış, anlıyor öğreniyor:<br />
Ede Balı’nın karşısına dikilmek, yakasına yapışmak, hesap sormak başka şey; utancı yenmek, yüzüne bakabilecek cesaret ve yüreklilik başka! Anladığı ve öğrendiği budur.” (s.26)</p>
<p>“Ensedeki el de, hemen yumuşamıştır; okşayışlar artık yumuşacıktır, sevgi doludur, dosttur: Anlaşma kesinleşmiştir; sonuç sevmesini bilen, benimseyen dürüst kuvvetindir.” (s. 31) ifadeleri ise “kör kuvvet”in tek başına bir işe yaramayacağının ifadesidir.<br />
“Osmanlı Cihan Devleti”nin kuruluş ve gelişmesinde rol oynayan kimselerin fedakarlık ve “diğerkamlık” gibi hislere sahip olması, bir devletin gelişmesinde bu duyguların ne büyük öneme sahip olduğunun ifadesidir:<br />
“Gelmiş, Allah’ın dağbaşı demiş, sahiplenmişsin. Amma pek azını mallanmışsın. Ondan anladım.”<br />
Ve sordu:<br />
‘Nedendir bu?’<br />
Adam, Osman’ın yanına gelmişti. Uzun boyluydu. Yüzünü tam görmesi için Osman’ın başını kaldırması gerekiyordu. Ve adam, artık, şakacı değildi:<br />
‘Gün olur, buraya daha başka canlar da gelir diye umarım. Onlara da yer kalsın diye düşünürüm.” (s. 32)</p>
<p>Roman bir tek şahsın hayat hikayesinden ibaret olmadığından, bütün bir millet ya da tüm bir topluluğun geleceği ile ilgili taktik yorumlar da yapmaktadır. Bunlardan biri de, uygun vaktinde yapılmamış bir girişimin netice vermeyeceği görüşüdür. Ede Balı’nın, Osman Bey’e hitaben söyledikleri bu açıdan mühimdir:<br />
“Beni görmek dilemişsin; vakti değil dedim.Vakti dileyen kollar, Osmancık. Vakti, sabır ve sebat ve azim bulur. Sabrın, sebatın ve azmin belli oldu. Beni de hoşnut etti. Çünkü en değerli erdemlerdir bunlar. Berhudar ol.” (s. 50)<br />
İnsan psikolojisi ve mizacına ayrı önemde yer veren Buğra, farklı karakterdeki insanların, telkin ve tebliği daha değişik yollardan olabileceğini;<br />
“Hey Osmancık; diyelim onu bilmiyorsun; ha bir de , ne etmeyip ne işlemeyesin ister, onu düşünsen? İşe oradan başlasan?” (s.57) sözleriyle belirtir.<br />
Mihail Kosses’in gözüyle verilen bu düşünce Hz. Ali’nin söylediği “İnandığı gibi yaşamayanlar, bir gün yaşadıkları gibi inanmaya başlarlar.” hikmetli beyanının bir yansıması gibidir:<br />
“Cesaretten, kahramanlıktan, gözü karalıktan bambaşka bir şeydi onlarınki.. bir kişilik koruması, bir düzen’in, bir anlayışın, bir dünya görüşünün önlenemez gereği idi.” ( s. 64)<br />
Zamanın geçmesiyle “soğuyan görenekler”, yani yozlaşan güzel ahlak, bir milletin sonunun başlangıcıdır da:<br />
“Umursanmaz olan, kavranamaz hale gelen, küçümsenme bile denmeyecek kadar soğuyan görenekler, gelenekler, töreler, inançlar; bir kelime ile, uygarlık; ancak onunla ve onun için yaşanılan uygarlıkta eriyecektir. Önlenemezdi bu.” (s. 66)<br />
Mihail Kosses’lere misafir gelen papaz, Mihail’in aksine, Kayı Boyu’nda ve Osmancık’ta bulunan “ diğerkâm”lığı; kendisi zarar görse bile güçlüyle karşılaşan zayıfın imdadına yetişme özelliğini “ aptallık” olarak görmektedir. (s. 68)</p>
Yazıya ifade bırak !
Bu yazıya hiç ifade kullanılmamış ilk ifadeyi siz kullanın.
Okuyucu Yorumları
(0)
Yorumunuz başarıyla alındı, inceleme ardından en kısa sürede yayına alınacaktır.
Diğer Yazıları
13
Nisan
05
Ocak
21
Kasım
13
Kasım
19
Eylül
20
Temmuz
24
Haziran
21
Haziran